Μα σερ Κριστίν Λαγκάρντ

Μα σερ Κριστίν,

Ζε μ’ απέλ Νοέλ Μπαξέρ. Σου γράφω από την ελληνική Ελλάδα, και όχι του Νίγηρα, για να σου θυμίσω ότι είμαι εδώ και ακόμη, από τον Μάη, περιμένω μια συγνώμη για την προσβλητική δήλωσή σου στην εφημερίδα Guardian που με έθιγε ως γονιό και με μείωσε αφάνταστα στα μάτια του παιδιού μου. Τώρα που έχουμε την Κυβέρνηση που ήθελες, ας σιάξουμε κι αυτό το άτοπο που, αν και πέρασε κάποιο χρονικό διάστημα, η μνήμη μου δεν κατάφερε να το διαγράψει μα ούτε η ψυχή μου να το χωνέψει. Ο νους μου δεν χωράει τα λόγια σου, Κριστίν, όσα είπες για την ανευθυνότητα του Έλληνα γονιού και, ιδιαίτερα, για τα παιδιά της χώρας μου και του Νίγηρα, γι’ αυτό τα έχω αντιγράψει στην παλάμη μου όπως έκανα στο σχολείο. Τα διαβάζω και τα ξαναδιαβάζω (αυτομουντζώνομαι κανονικότατα, δηλαδή) κάθε φορά και πιο έκπληκτη που κάποιος (εσύ) ισχυρίζεται πως από τόσο μακριά είδε στην οικογενειακή εστία μου μια εστία του κακού, μια αιτία για να εξοριστεί ο άντρας μου στο εξωτερικό για να εργαστεί.

Πράγματι, είδα στην τηλεόρασή μου πως ζήτησες συγνώμη από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και για λίγο ένιωσα περίπου αξιοπρεπής, αλλά όλο αυτό, το ΔΝΤ ολογράφως, είναι πολύ μακρύ, 24 γράμματα, τα μέτρησα, τόσα όσα η ελληνική αλφαβήτα, και κάπου στο δρόμο χάθηκε η δική μου συγνώμη σου. Μάλλον ανάμεσα σε δυο σύμφωνα, πιθανώς στο πι και φι. Πάντως ποτέ δεν έφτασε σε μένα.

Κάθομαι στον καναπέ μου έκτοτε, υπομένω τις Ειδήσεις και περιμένω, με πείσμα, οργισμένη, να μου ζητήσεις την συγχώρεσή μου. Θα είναι ψέμα αν σου πω πως την έχω έτοιμη στο τραπεζάκι δίπλα στην πόρτα. Θα πρέπει, Κριστίν μου, να δώσεις έναν μικρό αγώνα για να μου την πάρεις. Ίσως και μεγάλο. Ως μητέρα έχω γίνει εύκολη στο να συγχωρώ κακές συμπεριφορές, αλλά δεν είσαι παιδί κι εγώ, δόξα τω Θεώ, δεν είμαι η μητέρα σου. Δόξα τω Θεώ θα λες τώρα από μέσα σου κι εσύ, επειδή τότε θα ήσουν ένα υπερχρεωμένο παιδί σαν όλα τα ελληνόπουλα ή ένα υποβαθμισμένο Νιγηράκι χωρίς εκπαίδευση όπως τα παιδάκια της γαλλικής αποικίας σας, με καμιά πιθανότητα, κατά εσένα, να γίνεις αυτό που είσαι. Θα σου αντιστρέψω το νόμισμα και θα κάνω, κι εγώ όπως εσύ, μια δήλωση. Θα σε προκαλέσω πως ίσως να είναι για το καλό της έφηβης κόρης μου αν δεν έχει καμιά πιθανότητα να γίνει αυτό που είσαι.

Από αυτό το μεγάλο που νιώθεις πως είσαι, αναμένω οπωσδήποτε να έρθει μια συγνώμη. Για να μην το ξεχάσεις, αν έχεις την καλοσύνη βάλε την εκκρεμότητα αυτή μαζί με τις επείγουσες νομισματικές κάτω από το πρες παπιέ. Την συγνώμη μου βάλε, εμένα δεν με πειράζει να με πάρει ο αέρας.

Στοπ!! Εγώ θέλω μια άλλη συγνώμη, Κριστίν μου. Από την υπολογισμένη με ακρίβεια λέξη συν λέξη συν λέξη που έδωσες στους συνεργάτες σου, προτιμώ μια συγνώμη με ψυχή. Ανθρώπινη και στοργική από τη Λαγκάρντ γυναίκα και μητέρα. Σαν γυναίκα προς γυναίκα και σαν μητέρα προς μητέρα. Σε αυτή τη γλώσσα ας εξηγηθούμε. Έτσι μιλάμε οι μάνες στη φτωχή Ελλάδα.

Σε αυτή τη γλώσσα έλα μέσα από την τηλεόραση σπίτι μου, όχι μόνο στο δικό μου, στο σπίτι κάθε παιδιού με πατέρα που εκδιώχτηκε από την Κρίση στα ξένα, και εξήγησε στο παιδί μου γιατί ο πατέρας του έφυγε στο εξωτερικό για να εργαστεί και πότε μέρα συν μέρα συν μέρα υπολογίζεις να επιστρέψει. Πότε το παιδί το δικό μου θα ξαναέχει πατέρα σαν τα Γαλλάκια, τα Γερμανάκια και, ελπίζω, τα παιδιά του Νίγηρα.

Όσο σε περιμένω, ως ανεύθυνη θα πιάσω ένα τραγούδι.

Σαλού,

Νοέλ

Πρώτη δημοσίευση στο ηλεκτρονικό περιοδικό πολιτισμού «Ως3» στην στήλη «Χώστρια» ...και από εκεί σε εκατοντάδες blogs και sites. Πολλές μικρές φωνές κάνουνε μια ισχυρή.

Εφ' όλης της ύλης

Εφ' όλης της ύλης τα λέμε με την δημοσιογράφο Θεοδοσία Κοντζόγλου στη συνέντευξη που δημοσιεύτηκε σήμερα στις ιστοσελίδες ΝΕΧΤΟΚ και ΣΚΑΪ.GR.

Nextok: Ποια είναι τα συναισθήματά σας τώρα που το τρίτο σας βιβλίο βρίσκεται στις προθήκες των βιβλιοπωλείων;
Ν. Μπάξερ: Όπως και στα προηγούμενα δύο, κυριαρχεί πως χαίρομαι για τους ήρωες του βιβλίου λες και είναι αληθινοί άνθρωποι και φίλοι μου. Χαίρομαι γι’ αυτούς. Που τους βλέπω στα βιβλιοπωλεία, που τους συναντώ στο μετρό… Δεξιά κι αριστερά έχουμε πολλές ευκαιρίες να βρεθούμε και κάθε νέα φορά είναι μια νέα χαρά. Τους βλέπω καλά, αυτό εισπράττω, και με χαροποιεί σαν να ήταν άνθρωποι αλλά αυτό μην σας ξαφνιάζει γιατί ζήσαμε μαζί αρκετούς μήνες και φυσικό είναι πως δεθήκαμε.
Για να είμαι ειλικρινής πρέπει να ομολογήσω, όμως, πως αυτή η χαρά δέχεται μικρές δαγκωματιές όταν ανακαλύπτω, ή το συνειδητοποιώ, πως μέρα με τη μέρα οι ήρωες του βιβλίου μου απομακρύνονται από μένα. Κάθε μέρα, ακόμη και τις Κυριακές, βρίσκουν νέους αναγνώστες. Κάνουν νέες φιλίες, μπαίνουν σε άλλους κόσμους κι όλα αυτά τα βλέπω να διαδραματίζονται σαν πίσω από το τζάμι μιας βιτρίνας. Είμαι αμέτοχη κι αυτό είναι παράξενο συναίσθημα, κάπως κρύο, κι ας είναι το φυσιολογικό να συμβαίνει. Το ερμηνεύω πως έχει να κάνει με την απώλεια της εξουσίας μου, τη χαμένη δύναμη που είχα πάνω στο βιβλίο, όχι μόνο πάνω στους ήρωες. Όταν καταλαβαίνεις πως δεν είσαι πια πανίσχυρος είναι ένα σοκ αυτό, δεν συμφωνείτε;
Nextok: Έρχεται ποτέ η στιγμή που «κόβονται» ολοκληρωτικά οι δεσμοί σας;
Ν. Μπάξερ: Και βέβαια! Αναπόφευκτα φτάνει μια ώρα που πλέον αποχαιρετώ τελεσίδικα το βιβλίο. Έρχεται αφού έχει περάσει κάμποσος καιρός από την κυκλοφορία του. Αυτό έχει πια περπατήσει μόνο του αποκτώντας βηματισμό και αυτοπεποίθηση, κι εγώ είμαι έτοιμη να τραβήξω για αλλού. Κάπου εκεί δίνουμε τα χέρια και χωρίζουν οι δρόμοι μας. Δεν υπάρχει θλίψη σε αυτό και ας φαίνεται έτσι. Τότε βλέπω ένα νέο δρόμο μπροστά μου, προς ένα καινούργιο βιβλίο, κι έχω εξαιρετικά καλή διάθεση, μεγάλη όρεξη να τον ακολουθήσω.
Nextok: Χωρίς δυσκολία θα λέγαμε ότι η συγγραφέας Νοέλ Μπάξερ απευθύνεται στον αναγνώστη που επιλέγει το πολύ καλό βιβλίο. Αυτό φάνηκε από το πρώτο σας έργο "Από δρυ παλιά και από πέτρα" που έγινε μπεστ σέλλερ όπως και στο δεύτερο βιβλίο σας "Τη νύχτα που γύρισε ο χρόνος", το οποίο σημειώνει εξαιρετικές πωλήσεις παρά την δύσκολη οικονομική συγκυρία. Ο προσωπικός σας στόχος ποιος είναι όταν γράφετε;
Ν. Μπάξερ: Να γράψω ένα καλό μυθιστόρημα και να το χαρώ γράφοντας. Μόνο αυτό. Είμαι προσκολλημένη σε αυτή την αρχή. Δεν έχω στο μυαλό μου το μετά. Προσπαθώ κιόλας να μην το έχω, σκόπιμα, επειδή θέλω να είμαι ελεύθερη όταν γράφω. Άμα έχω το βάρος του τι θα γίνει μετά, αν θα αρέσει το βιβλίο που ακόμη δεν έχει γραφτεί, δεν θα μπορέσω να «πετάξω» κι αυτό θα μου κόψει από τη χαρά της συγγραφής και επίσης θα ρίξει σκιά στο κείμενό μου. Είμαι πολύ επιμελής, δεν αφήνω το γραπτό μου να λερωθεί. Ο στόχος μου είναι η δουλειά μου, να δώσω ένα καλό κείμενο: καλά στημένη και ευρηματική πλοκή, χαρακτήρες ωραίους και στιβαρούς και γραφή άριστη κατά το δυνατόν και κατά το προσωπικό μου γούστο. Κατά τον ίδιο τρόπο, πρέπει να σας πω πως δεν με απασχολεί ούτε το πριν. Εκείνη την ώρα δεν έχω κανένα δέσιμο με τα προηγούμενα. Η δημιουργία εκτιμώ πως είναι μια ανεξάρτητη πράξη, χωρίς συνέχειες και κληρονομιές. Ένα νέο βιβλίο είναι ένα ολοκάθαρο βιβλίο. Ξεκινάει από μια λευκή σελίδα.
Nextok: Από τους αναγνώστες, τους βιβλιοπώλες και το διαδίκτυο φαίνεται ότι δημιουργήθηκε ένα "Μπαξερικό" αναγνωστικό κοινό, ένα κοινό με ιδιαίτερες απαιτήσεις. Πώς καταφέρνετε να ικανοποιείτε αυτό το κοινό; Ποιο είναι το συγγραφικό σας μυστικό;
Ν. Μπάξερ: Πίσω από κάθε γραμμή ο αναγνώστης μου μπορεί να με δει. Δεν αφήνω από μόνη της την έμπνευση να με οδηγήσει κι όπου με βγάλει. Την φοβάμαι την έμπνευση που καλπάζει σε ένα γραπτό ανεξέλεγκτα. Ίσως επειδή έχω μια ευκολία με τους συνειρμούς. Αν την ώρα που γράφεις για ένα λευκό βότσαλο δεις στη θέση του ένα άσπρο αυγό, χάθηκες! Κινδυνεύεις να χαθείς σίγουρα αν δεν μπεις μέσα να χωρίσεις το γόνιμο και χρήσιμο από το περιττό και το ζημιογόνο.
Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό μου και όχι μυστικό μου είναι πως προετοιμάζω το έργο και τον εαυτό μου πολύ πολύ καλά πριν κάτσω να γράψω. Δεν εννοώ μόνο την ιστορική έρευνα που είναι ευνόητο πως απαιτεί γερή προετοιμασία για να είσαι το μίνιμουμ συνεπής. Δεν συμμερίζομαι την άποψη πως επειδή είναι μυθιστόρημα μπορεί να γράφουμε ό,τι θέλουμε. Το μυθιστόρημα δεν μας παρέχει το δικαίωμα να βάζουμε μέσα ιστορικές ανακρίβειες, αυτή την ελευθεριότητα την παίρνει ή δεν την παίρνει μόνος του ο συγγραφέας. Είναι μια επιλογή, δηλαδή. Προσωπικά έχω επιλέξει να είμαι σοβαρή. Η έρευνα, να το πούμε κι αυτό, δεν είναι απαραίτητα ιστορική. Εμπλέκω μέσα ως και Ποίηση. Όταν έγραφα για τον Μυστρά στο τελευταίο μου βιβλίο, παράλληλα έψαχνα ποιήματα. Έλεγα πως δεν μπορεί να μην εμπνεύστηκαν ποιητές από την ομορφιά και την ιστορία του Μυστρά. Έτσι συνάντησα το ποίημα του Ρίτσου. Δεν το γνώριζα πριν.
Πριν ξεκινήσω, λοιπόν, έχω στήσει τα σκηνικά μου, έχω επιλέξει τις τεχνικές μου κι έχω βρει κάποια τεχνάσματα, ας τα πούμε ευρήματα, που μου φαίνονται ενδιαφέροντα να χρησιμοποιήσω και τα έχω βάλει στην άκρη. Ακόμη, έχω προαποφασίσει αν θα κάνω πειραματισμούς στο καινούργιο βιβλίο και έχω στο μυαλό μου για πού τους προορίζω. Παράδειγμα, στο «Τη νύχτα που γύρισε ο χρόνος» έπλεξα πλεξούδα τρεις χρόνους, το απόλυτο τώρα, το σύγχρονο και το παρελθόν. Στο «Ακολουθώντας τη γραμμή της θάλασσας» όλη η 2η ενότητα ήταν για μένα ένας πειραματισμός στο ύφος της γραφής. Μια δοκιμή να βάλω το υπερβατικό. Οι πειραματισμοί με βοηθούν να βελτιωθώ, ασφαλώς συμβαίνει αυτό, είναι όμως κι ένα παιχνίδι που με κρατάει σε εγρήγορση τους πολλούς μήνες της συγγραφής. Οι αναγνώστες μου σιγά-σιγά, ποιος ξέρει, ίσως να έχουν μάθει να το ψάχνουν αυτό.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα τα στοιβάζω όλα μέσα μου και φουσκώνω επικίνδυνα όπως καταλαβαίνετε, αλλά είναι απαραίτητη αυτή η διαδικασία και πιστεύω απόλυτα ορατή στο τελικό αποτέλεσμα, στο βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας. Όλος αυτός όμως ο μηχανισμός αυτόματα καταρρέει την στιγμή που γράφω το πρώτο γράμμα της πρώτης λέξης στην πρώτη σελίδα. Τότε ακαριαία νιώθω τον εαυτό μου μαγικά ελεύθερο. Δεν θα το έλεγα μυστική φόρμουλα, ούτε βέβαια μαγεία. Υπάρχει μια επαναλαμβανόμενη πρακτική που βγαίνει φυσικά κι ας φαίνεται στα μάτια τρίτων ιδιαίτερη. Που ισχύει βέβαια στα πάντα, ως και στον τρόπο πχ που ο καθένας μας πλένει με διαφορετικό τρόπο τα πιάτα. Δεν είναι κάτι σπουδαίο δηλαδή. Ο κάθε συγγραφέας έχει τον δικό του τρόπο που γράφει.
Nextok: Ποια πρόσωπα σας ενέπνευσαν ώστε να δημιουργήσετε τους πρωταγωνιστές του βιβλίου σας: "Ακολουθώντας τη γραμμή της θάλασσας";
Ν. Μπάξερ: Φαντάζομαι εννοείτε εκτός από τον Ερρίκο Σλήμαν και την Σοφία Εγκαστρωμένου-Σλήμαν. Δεν ξέρω να σας απαντήσω. Δεν υπήρχε έτοιμος κανείς.
Nextok: Το νέο σας μυθιστόρημα είναι πολυπρόσωπο. Θα ήθελα να σταθώ σε μια δευτερεύουσα ηρωίδα, τη Ρέα. Ίσως επειδή είμαι γυναίκα κοντά στην ηλικία της, την ένιωσα βαθιά. Θα ήθελα να σας ρωτήσω, τι σας έκανε να την σπρώξετε να πάρει την απόφαση που πήρε στο βιβλίο;
Ν. Μπάξερ: Ένα πολυπρόσωπο μυθιστόρημα είναι σαν ένα τριαντάφυλλο. Έχει πολλά πέταλα. Τα μέσα και τα έξω, τα μεγάλα και τα μικρά. Η Ρέα, η μητέρα της κεντρικής ηρωίδας, ανέλαβε να σηκώσει μόνη της το φορτίο μίας παράλληλης ιστορίας. Ταυτόχρονα μάνα και κόρη αποχαιρετούν το όνειρό τους, η μια κρυφά από την άλλη. Το όνειρο της Ρέας, που αναφέρεστε, είναι αυτό που δυστυχώς καλούνται να αποχαιρετήσουν οι εννέα στις δέκα γυναίκες όταν πατάνε τα σαράντα, το όνειρο της μίας και παντοτινής μεγάλης αγάπης. Οι εναλλακτικοί τρόποι να αντιδράσει κανείς είναι πολλοί, από την κατάθλιψη και την παραίτηση ως τον τρίτο άνθρωπο ή ακόμη πιο εξτρίμ λύσεις, όπως να τα μαζέψει και να φύγει. Για το συγκεκριμένο βιβλίο και τη δική μου Ρέα επέλεξα μια εσωτερική κραυγή που κατέληξε σε μια μεγαλειώδη έξοδο τύπου Μεσολογγίου. Άλλοτε άφηνα τον σπαραγμό της να καλοφανεί στον αναγνώστη, τον ξεδίπλωνα σαν απλωμένο σεντόνι, κι άλλοτε τον έκρυβα επιμελώς πίσω από φέτες χιούμορ, όμως αυτό δεν έκανε τη Ρέα λιγότερο τραγικό πρόσωπο. Κάποιοι άνθρωποι αναζητούν μόνο έντονα συναισθήματα, όπως άλλοι θέλουν να φοράνε μόνο ρούχα με έντονα χρώματα. Η Ρέα είναι ένας τέτοιος άνθρωπος. Νιώθει το παραμικρό μεγάλο και αποζητά την ένταση ερμηνεύοντάς την ως γνησιότητα.
Απέκλεισα από την αρχή το να ασχοληθώ στο «Ακολουθώντας τη γραμμή της θάλασσας» με μια σχέση τριγώνου. Η σχέση αυτή είναι εξωστρεφής, εμπλέκονται τρεις, ενώ εγώ αποζητούσα την εσωστρέφεια και τον νυχτερινό σιωπηλό μοναχικό σπαραγμό. Εάν έμενα όμως μόνο σε αυτό θα ήταν λάθος. Ένας ήρωας βιβλίου με το τσαγανό της Ρέας δεν μπορεί να μην υπερχειλίσει. Κι αυτό έκανα. Χαίρομαι που η Ρέα σάς έπεισε.
Nextok: Η ιστορική έρευνα έχει την τιμητική της και στο τρίτο σας βιβλίο. Ποιος είναι ο βαθμός δυσκολίας αυτής της προσπάθειας;
Ν. Μπάξερ: Προσωπικά την θεωρώ ευχαρίστηση και όχι δυσκολία. Κάθε έρευνα έχει δυσκολίες. Είναι ένας δρόμος που παίρνεις και τον περπατάς. Άλλοτε σταματάει σε ένα σημείο απότομα και σε απογοητεύει ενώ άλλες φορές απρόσμενα σε φέρνει σε ξέφωτα, σε σταυροδρόμια και περίλαμπρες μεγαλουπόλεις. Αυτή είναι η μαγεία της έρευνας. Το μέγα άγνωστο που σε τραβάει να το γνωρίσεις, να το οικειοποιηθείς, να το ζυμώσεις, να το μασήσεις, να το μυρίσεις. Να χουχουλιάζεις με την Ιστορία και ανθρώπους που έζησαν στο παρελθόν. Ή σου αρέσει αυτό ή δεν σου αρέσει. Εμένα μου αρέσει πολύ!
Nextok: Αλήθεια, ποια είναι η καθημερινότητα της Νοέλ Μπάξερ όταν δεν ερευνά και όταν δεν γράφει;
Ν. Μπάξερ: Ό,τι και η δικιά σας. Απλώνω την μπουγάδα μου και τηγανίζω πατάτες. Έχω σύζυγο, παιδί και σκύλο. Σπάνια δεν δουλεύω όμως. Με την έννοια πως, όταν δεν γράφω, τότε είτε βρίσκομαι στο λανσάρισμα του βιβλίου είτε στο μυαλό μου δημιουργώ το επόμενο. Αφού μπορώ να σκέφτομαι όσο σιδερώνω τα ρούχα, μπορώ και να εργάζομαι!
Nextok: Κυρία Μπάξερ από τη σημερινή Ελλάδα, τι μπορούν να περιμένουν τα παιδιά μας; Εσείς προσωπικά πώς βιώνετε τη καθημερινότητα του 2012;
Ν. Μπάξερ: Όλη την περσινή χρονιά κυκλοφορούσα κάθε Τετάρτη στο Διαδίκτυο ένα κείμενο που στριφογύριζε την ανεργία. Από μέσα προς τα έξω. Με ανθρώπινα μάτια κοιτούσαν τα γραπτά μου την ανεργία κι όχι με στατιστικό ενδιαφέρον. Δεν έκρυψα πως τα κείμενα αυτά ήταν τόσο βαθιά ανθρώπινα επειδή ήταν τόσο οδυνηρά αληθινά. Τα υλικά μου ήσαν βιολογικά: προσωπικές εμπειρίες, άλλες δικές μου και άλλες στο περιβάλλον μου. Αυτός ήταν ο δικός μου τρόπος να αντισταθώ και συνάμα να βοηθήσω. Κάποια από αυτά είχατε την καλοσύνη να αναδημοσιεύσετε κι εσείς.
Η δική μου οικογένεια δυστυχώς ανήκει σε αυτές που εμβόλισε η παλιοΚρίση. Ο άντρας μου έχει εγκατασταθεί και εργάζεται στο εξωτερικό, γίναμε σκορποχώρι. Ενώ κανείς θα έλεγε πως τώρα θα του δώσω να καταλάβει, πως όχι κάθε Τετάρτη αλλά κάθε δεύτερη μέρα θα κυκλοφορώ νέο κείμενο, θα βομβαρδίσω το Διαδίκτυο, θα γονατίσει από το βάρος του πύρινου λόγου μου, εγώ σίγησα. Αυτό ένιωσα, αυτό έκανα. Το τελευταίο μου κείμενο για την ανεργία ήταν τα περίλυπα λόγια που έλεγε στον άντρα μου ο σκύλος του καθώς εκείνος ετοίμαζε την βαλίτσα του να φύγει. Ένας δραματικός αποχαιρετισμός με, ευνόητα, όλο τον σπαραγμό της εγκατάλειψης που βίωσα.
Παρόλα αυτά, για να πάω στο πρώτο σκέλος της ερώτησής σας, θα σας ξαφνιάσω λέγοντας πως τα παιδιά μας και η σημερινή Ελλάδα είναι απόλυτα συμβατά. Ιστορικά, τα μεγάλα μυαλά και οι σπουδαίοι άνθρωποι δεν βγήκαν από την χλιδή και το καθισιό αλλά από την συνειδητοποίηση της στέρησης και την ανάγκη για προκοπή, να βελτιώσουν τη θέση τους. Δεν συμμερίζομαι το εύκολο φευγιό σαν λύση. Βλέπω γύρω μου ενοχλητική επιπολαιότητα στο θέμα αυτό. Δεν θεωρώ καλή στάση τις γυρισμένες πλάτες. Η πατρίδα μας είναι αυτή, έχει ζήσει ενδοξότερες μέρες αλλά τώρα είναι αυτή, και εξαρτάται από εμάς. Δεν βλέπω σε αυτό μόνο ένα χρέος, βλέπω μια ευκαιρία, ένα ενδιαφέρον ομαδικό πρότζεκτ, για να το πω με τη διεθνή γλώσσα που επιλέγουν να μιλάνε πολλοί Έλληνες. Εγώ θέλω να είμαι εδώ να συμμετέχω σε αυτόν τον σπουδαίο αγώνα. Ενώ θα μου ήταν πιο εύκολο από σας να το βάλω στα πόδια επειδή το έχω δίπορτο λόγω της διπλής μου καταγωγής και να θυμηθώ στην ανάγκη την ασφαλή Αγγλία, έχω αποφασίσει πως θα είμαι η τελευταία που θα φύγει. Εγώ θα κλείσω την πόρτα!
Nextok: Ίσως είναι πολύ νωρίς αλλά σίγουρα οι αναγνώστες σας θα θέλουν να μάθουν πότε θα αρχίσετε τη συγγραφή του επόμενου βιβλίου. Μήπως έχετε κάτι στο μυαλό σας;
Ν. Μπάξερ: …Έχει αρχίσει η χαρακτηριστική ταραχή. Έτσι ξεκινάνε όλα. Από ένα μόνιμο καρδιοχτύπι σαν ερωτευμένη. Όπου να ‘ναι θα έχω την αναστάτωση της γάτας που ετοιμάζεται να γεννήσει. Τα ξέρω τα συμπτώματα πια. Έχω συλλάβει την ιδέα και μπρος μου έχω μια πολύμηνη περίοδο κυοφορίας. Είναι πολύ νωρίς ακόμη. Δεν βιάζομαι. Θέλω να το χαρώ.

http://nextok.blogspot.gr/#!/2012/06/blog-post_07.html

http://www.skai.gr/news/culture/article/204877/sunedeuxi-noel-baxer-i-paliokrisi-o-sparagmos-i-egataleipsi-alla-/

Η τελευταία Αμαζόνα ανατρίχιασε

Στο άγγιγμα του άντρα, πρώτα ξαφνιάστηκε και ύστερα αγριεύτηκε η έφιππη Αμαζόνα της τελευταίας, της τελικής μετόπης του Παρθενώνα. Πολεμούσε στη δυτική πλευρά, σε καλή θέση, φάτσα δύση. Πράγματι από κει πάνω είχε χαρεί τις χιλιάδες δύσεις που της είχε υποσχεθεί η αρχαία πόλη της Αθήνας όταν το πάρα πολύ πάλαι ποτέ μεσουρανούσε. Μια πόλη που μεσουρανεί να σου τάζει δύσεις! Τότε η Αμαζόνα το είχε βρει οξύμωρο. Σήμερα, προφητικό. Της το είχαν υποσχεθεί όμως οι αρχαίοι Αθηναίοι, η πέτρα ποτέ δεν ξεχνάει, όταν με το άλογό της την σήκωσαν από το έδαφος και την στήριξαν όρθια ανάμεσα σε δυο τρίγλυφα στην κορυφή του Παρθενώνα (σχεδόν στην κορφή, το αέτωμα είχε το ρετιρέ). Χωρίς να της πουν τότε πως κάποτε θα χάσει τον ουρανό και τ’ άστρα και ότι από τα ψηλά θα βρεθεί ξανά στα χαμηλά, στο χώμα.
Η τελευταία Αμαζόνα οργίστηκε, με την εσωστρέφεια της πέτρας αναγκαστικά. Αιχμάλωτη από το υλικό που ήταν φτιαγμένη.
Την άγγιζαν! Ανατρίχιασε. Ρίγησε η πέτρα. Της ήταν ξένο αυτό το άγγιγμα και δεν ήθελε να του αφεθεί. Η Αμαζόνα ήτανε συνηθισμένη μόνο στο χέρι του αρχιμαρμαροτεχνίτη του Φειδία. Τούτο το χέρι τής ήταν ξένο, σκληρό από υγρά σαπούνια πιάτων, στριφτά τσιγάρα και λάθος χειρονακτικές εργασίες. Ενοχλητικά τραχύ από άγνωστες στην Αμαζόνα μας χειροτεχνίες και χειροποίητα. Βιαστικό λες και υπακούει σε ωράρια. Και εχθρικό. Έτσι το χαρακτήρισε αυτή που η ζωή της ήταν οι άγριες μάχες.
Ο πεσμένος πολεμιστής με τον οποίο μοιραζόταν την μετόπη της, Αθηναίος οπλίτης, όπως της συστήθηκε, την κοιτούσε. Τον είχε ρίξει η Αμαζόνα στο έδαφος της μετόπης με το δόρυ της την στιγμή που πέτρωσε η μυθική πάλη τους, όταν μαζί τους πέτρωσε η στιγμή. Στην στάση αυτή, σε ένα σύμπλεγμα οι δυο τους που κάπως μιμείτο τον μεταγενέστερο Άη-Γιώργη, ο οπλίτης την κοιτούσε ακόμη. Στην ικεσία και στο φόβο, στη ματιά του, διέκρινε τώρα κοροϊδία. Χλευασμό και εκδίκηση. Ο νικημένος νίκησε με τη βοήθεια του χρόνου. Έκανε 2.500 χρόνια υπομονή και να που κέρδισε. Αν δεν ήταν πέτρινος και στριμωγμένος σε μια μετόπη, θα σηκωνόταν όρθιος και θα έδινε το χέρι του για ευχαριστώ στους συντηρητές της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και του Μουσείου της Ακρόπολης που τον έβγαλαν από την ήττα του.
«Ρε από μια γυναίκα! Σε νίκησε μια γυναίκα, ξεφτιλισμένε!» τον μάλωνε μέσα από το δόντια του ένας ειδικευμένος εργάτης που πλησίασε στην μετόπη με κράνος. «Μας ντρόπιασες», τον μάλωσε ξανά ενώ τον χάιδευε σκουπίζοντας από πάνω του την σκόνη 25 αιώνων.
«2.500 ταπεινωμένα χρόνια», παραδέχτηκε ο Οπλίτης απολογητικά.
«Τι λες μωρέ;», τον έφερε στην πραγματικότητά μας ο σύγχρονος αρχιμαρμαροτεχνίτης κανενός Φειδία. «Εκείνα ήταν τα ταπεινωμένα χρόνια; Τούτα είναι! Πριν, καλά ήταν. Είχαμε τα επιδόματα.»
Η τελευταία Αμαζόνα περίμενε τελευταία την σειρά της. Υπομονετικά όσο χαϊδευόταν ο οπλίτης. «Δεν μου αξίζει» θα παραπονιόταν εάν είχε κάποιον να την ακούσει. Ο Φειδίας της όμως ήταν μακριά. Ούτε άκουγε πουθενά τον γλυκό λόγο του Περικλή, να την σώσει. Αναλογίστηκε από πόσα είχε διασωθεί σε αυτά τα πάρα πολλά χρόνια έως την αήττητη τωρινή επίθεση. Στις ανατινάξεις του ναού είχε μείνει στη θέση της ακούνητη, επειδή ακριβώς ήταν καλή στο να πολεμάει. Επίσης είχε σωθεί από επιθέσεις πουλιών, από σμήνη και σμήνη πουλιών και λευκά περιστέρια τάχα αθώα, αυτή τα ήξερε από την καλή κι από την ανάποδη. Δεν αμέλησε, τέλος, η έφιππη Αμαζόνα της τελευταίας μετόπης πως αυτή είχε γλιτώσει από την αρχαιολογική λαγνεία πρότερων ανδρών. Ερασιτεχνών. Είχε γλιστρήσει από το μάτι τους και είχε ξεφύγει ή μπορεί να είχαν φοβηθεί το μυτερό της ακόντιο, μην τους βρει η μοίρα του πεσμένου οπλίτη. Σε αυτό κατέληξε αυτάρεσκα. Γι’ αυτές τις νίκες της, για να την τιμωρήσουν οι επίγονοι Αθηναίοι, της άφηναν τον χρόνο να αναλογιστεί τι θα χάσει εκτός από τις δύσεις της και τον ελεύθερο αττικό ουρανό.
Τη χαμένη της δόξα, λοιπόν, θυμόταν όταν ο συντηρητής την έβγαλε απότομα από τις σκέψεις της. Την ενόχλησε εκ νέου θωπεύοντας το γυναικείο της κορμί που, σαν να μαρμάρωσε από φόβο, στεκόταν ακίνητο, και συνέχισε μετά, ο αναίσχυντος, χαϊδεύοντας και το άλογό της που σάστισε και ξέχασε να χλιμιντρίσει. Πεισματικά, για να αμυνθεί, η Αμαζόνα ανακάλεσε το άλλο, εκείνο το αρχαίο άγγιγμα. Και το βλέμμα του Φειδία θυμήθηκε να την καλύπτει σαν βελούδινο ριχτάρι. Ο ξένος άντρας επέστρεψε στην Αμαζόνα. Τελευταία για σήμερα και για πάντα στον Παρθενώνα. Την ξανάγγιξε απαλά. Με τρυφερότητα διέτρεξε με το χέρι του το σώμα της. Ψαχούλεψε κρυφά το στήθος της, το ένα βυζί των Αμαζόνων. Ύστερα, την φύσηξε στο πρόσωπο. Κατάμουτρα. Πλησίασε το κεφάλι του κοντά στο δικό της, στην απόσταση του φιλιού, και την φύσηξε. Η Αμαζόνα δέχτηκε την σύγχρονη ανάσα του 21ου μας αιώνα χειρότερα κι από σιχαμερή φτυσιά.
«Νικηθήκαμε, καλή μου», της ψιθύρισε ερωτικά ο άντρας, ξεχνώντας πως σε έναν ναό ψιθυρίζουμε ευλαβικά. «Είναι προαποφασισμένο τίποτα να μην μείνει όρθιο». Η Αμαζόνα ρίγησε σύγκορμη στην προφητεία της πτώσης. «Η Ιστορία λύγισε, γονατίζει σαν τον οπλίτη σου», συνέχισε αυτός. «Πέφτουν τα σύμβολα. Μήνα Μάιο, να το θυμάσαι στο Μουσείο. Παραδοσιακά, τον Μάη συμβαίνουν στους Έλληνες οι πτώσεις.» Την περίμενε ώσπου να ριγήσει ξανά. «Μαζί σου σήμερα τελείωσαν οι Αμαζονομαχίες.»
«Εγώ ήμουν μια Αμαζόνα», σκέφτηκε λυπημένη και για πρώτη φορά στα 2.500 μετρημένα χρόνια της ζωής της τα έβαλε με τον γλύπτη που την κάλεσε στην πέτρα από ένα μύθο. Που την έφερε στον Παρθενώνα από τη χώρα των Αμαζόνων χαρίζοντάς της, διόλου αδιάφορο κίνητρο, έναν πορτοκαλί ουρανό. Δεν οργίστηκε γιατί την έκανε από πέτρα, άρα αιώνια, αλλά επειδή η απαράμιλλη τέχνη του της είχε σμιλέψει μια καρδιά.
Καθώς την κατεβάζανε στο έδαφος, αυτή η καρδιά έσπασε.
Ήτανε πρωί. Αργούσε η δύση.
Κρίμα.

Από σήμερα ο Παρθενώνας δεν δέχεται ικέτες.

(Για το ηλεκτρον. περιοδικό «Ως3»)

http://www.os3.gr/gr_issue_cont_hostria.htm

Σαν δυο παλιόφιλοι

http://www.bookbar.gr/h-noelle-baxer-synomilei-me-ti-thalassa-tou-vivliou-tis/display

Δεν είμαι τρελή και μιλάω με βιβλία. Η συνομιλία έχει το νόημα να δείξει ...αυτό που ισχύει. Ότι όταν γράφει κανείς ένα μυθιστόρημα, κάτι δηλαδή που έχει διάρκεια, μήνες και μήνες καθημερινή σχέση, από ένα σημείο και μετά με τους ήρωες των βιβλίων του συνεργάζεται. Οι ήρωες των βιβλίων, που γεννήθηκαν ως μια ιδέα λεπτή σαν κλωστή, αποκτούν σάρκα και οστά και ψυχή. Και νου και μνήμη.

Η συνομιλία δείχνει, επίσης, νομίζω, λίγη από την τρυφερότητά μου, αυτή τη γλυκιά επαφή (ή ανάμνηση) που έχω με το κάθε νέο μου βιβλίο. Και τον σεβασμό μου, παράλληλα, αφού το θεωρώ ισότιμο συνομιλητή. Και ίσως να φανερώνει κάπως, φοβούμαι, και την αδυναμία μου. Γιατί όταν έχει τελειώσει το βιβλίο κι έχει φύγει από μένα, στέκεται πια στα δικά του πόδια. Δεν είναι αυτοδύναμο γιατί έχει ανάγκη εσάς, όμως είναι ανεξάρτητο από μένα. Σαν δύο παλιόφιλοι, λοιπόν, πού και πού τα λέμε. Πού είναι το κακό!!

Στο παραπάνω λινκ θα βρείτε μια τέτοια συνομιλία μας. Συναντήθηκα με το "Ακολουθώντας τη γραμμή της θάλασσας" στον κατάλληλο χώρο του Book Bar και αμέσως το προσφώνησα όπως το έλεγα στο σπίτι: Θάλασσσα!

Συνέντευξη τι εστί η "Θάλασσα"

Η συνέντευξη που ακολουθεί πρωτοαναρτήθηκε στο blog http://akamas.wordpress.com που ασχολείται με τη λογοτεχνία. Ο Γιάννης Ρουσιάς διάβασε το "Ακολουθώντας τη γραμμή της θάλασσας" και κατέγραψε 7 ερωτήσεις που έκρινε πως θα ενδιαφέρουν τους αναγνώστες. Ενδιέφεραν και τον ίδιο, βέβαια.

1. Ο κύριος άξονας του βιβλίου κινείται ανάμεσα στη γιαγιά Βενέτα και στην εγγονή Βενετία. Πως βλέπεις τη σχέση αυτή και πως την έζησες γράφοντας το βιβλίο;
Κάπως κυκλική, γι’ αυτό έδωσα στις δυο ηρωίδες το ίδιο όνομα. Ένωσα τα άκρα. Οι δύο αυτές γυναίκες για διαφορετικό λόγο σε διαφορετικές εποχές έκαναν το ίδιο πράγμα: ακολούθησαν τη γραμμή της θάλασσας. Την μια έτρεψε σε φυγή ένας έρωτας, ενώ την άλλη το γκρέμισμα του νεανικού της ονείρου να γίνει αρχαιολόγος και να συνεχίσει το έργο του Ερρίκου Σλήμαν. Και τις δυο η θάλασσα τις έβγαλε εκεί που θέλω να πιστεύω πως βγάζει τους λυπημένους ανθρώπους που αποφασίζουν να την ακολουθήσουν γιατί δεν έχουν πού αλλού να στραφούν: Τις οδήγησε στο καταφύγιο της χαμένης τους δύναμης.
Από το πόσες φορές στην ίδια παράγραφο αναφέρθηκα μαζί και στις δυο ηρωίδες είναι φανερό πως ακούμπησα τη ζωή της μιας πάνω στη ζωή της άλλης. Ακούμπησα κι εγώ πάνω τους, αυτή είναι η σχέση μου μαζί τους, που με ρωτάτε. Τις ένιωσα βαθιά. Και τη Βενετία και τη Βενέτα. Η φυγή τους με τάραξε, με αναστάτωσε αφάνταστα, μα ήρθε το αποτέλεσμα της φυγής και με γαλήνεψε. Δεν έχω πια καμιά αμφιβολία πως, αν ποτέ βρεθώ στη θέση τους, κι εγώ θα ακολουθήσω τη γραμμή της θάλασσας!

2. Μεγάλη σημασία στο βιβλίο παίζει η θάλασσα. Τι συμβολίζει η θάλασσα στην ψυχοσύνθεση των ηρώων;
Ό,τι στον κάθε Έλληνα. Δεν έχουμε απλώς σχέση, είμαστε δεμένοι με τη θάλασσα! Η θάλασσά μας δεν είναι μία, είναι χιλιάδες. Είναι η γαλάζια, η τιρκουάζ, η κυανή στο χρώμα της σημαίας μας, η ασημένια νυχτερινή θάλασσα βαμμένη με το φως του φεγγαριού… Ακόμη, η θάλασσα η ήρεμη και η θάλασσα η φουρτουνιασμένη, η θάλασσα που τρέφει και η θάλασσα που πνίγει, η θάλασσα του παιδικού πλατσαρίσματος και η θάλασσα της ενήλικης περιπέτειας, η ελεύθερη θάλασσα των ταξιδευτών, η άλλη θάλασσα με τους ατελείωτους δρόμους και τις ανοικτές λεωφόρους της γνώσης, το σπίτι των σφουγγαριών και, στο υπόγειο, ο γοητευτικός σιωπηλός κόσμος του βυθού. Θέλετε κι άλλα;
Η θάλασσα έχει το ενδιαφέρον στοιχείο πως μπορεί να είναι καλή και κακή κι επειδή σε αυτό το βιβλίο ασχολούμαι λίγο με τον αέναο αγώνα του Καλού με το Κακό, ή αντίστροφα, η διπλή υπόσταση της θάλασσας με εξυπηρετεί.
Όπως με εξυπηρετεί πολύ και σε κάτι ακόμα, που το αντιμετώπισα στο βιβλίο αυτό ως θεμελιώδες. Επειδή είναι τόσο μεγάλη, σχεδόν απέραντη (δεν είναι αλλά αυτή την αίσθηση έχουμε όταν στεκόμαστε στην άκρη ενός βράχου στην ακτή και κοιτάμε την μπλε θάλασσα και πώς ανακατεύεται το χρώμα της με το μπλε του ουρανού στο βάθος, στον ορίζοντα) επειδή, λοιπόν, είναι τόσο πολύ μεγάλη, χωράει όλες τις ανθρώπινες ιστορίες. Και τις μικρές και τις μεσαίες και τις μεγάλες, Και τις παλιές και τις τωρινές και τις μελλοντικές. Αρχικά είχα δώσει στο μυθιστόρημα τον τίτλο «Θάλασσσα» γραμμένο με τρία σίγμα, γι’ αυτό το λόγο, για να χωράει όλες τις ιστορίες των ανθρώπων. Γίνεται σε αυτό αναφορά στο βιβλίο κάμποσες φορές, αλλά έφυγε η Θάλασσσα από τον τίτλο.

3. Η νεαρή Βενετία είναι μεγάλη θαυμάστρια του Σλήμαν και αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θέλει να σπουδάσει αρχαιολογία. Πως θα μπορούσε μια σημαντική προσωπικότητα, όπως ο Σλήμαν, να σταθεί ως φάρος σήμερα για ένα νέο άνθρωπο;
Μια σημαντική προσωπικότητα μπορεί να σταθεί φάρος για έναν νέο άνθρωπο στον αιώνα των αιώνων. Όχι μόνο σήμερα που λένε πως στερούμαστε πρότυπα. Ο Ερρίκος Σλήμαν ήταν ένας άνθρωπος που ξεχωρίζει, άρα, ναι, μπορεί να λειτουργήσει ως φάρος. Ευχαρίστως θα σας πω γιατί: Είχε αναγάγει την επιθυμία της ζωής του, το προσωπικό του όνειρο ας το πούμε πιο ρομαντικά, σε ζωτική ανάγκη κι είχε απίστευτη, αξιοζήλευτη προσήλωση στον στόχο του. Άοκνα δούλεψε γι’ αυτό αλλά η επιμονή του είχε μια τρυφερότητα που συγκινεί. Όπως, επίσης, προσωπικά με συγκινεί που όταν περιγράφει στα ημερολόγιά του ένα πραγματάκι από την Τροία ή τις Μυκήνες, νιώθεις το ρίγος του. Δεν τον θεωρώ κλασικό αρχαιοκάπηλο γιατί νομίζω πως ήταν πιο πολύ ένας ιδεαλιστής. Η διορατικότητά του, η εξωφρενική ικανότητά του κάτω από έναν λόφο χώμα να βλέπει έναν θαμμένο πολιτισμό, είναι ανεπανάληπτη.
Όπως και το άλλο τον κάνει ωραιότατα, κατ’ εμέ, φάρο: Είχε το σθένος να πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα και να δικαιώνεται για την επιλογή του κι αυτό συνέβη ούτε μια ούτε δυο φορές. Συνέβη και τότε που ισχυριζόταν πως τα ομηρικά έπη, η μυθολογία του τρωικού πολέμου είχε μέσα της αλήθεια, και τότε που πρώτος και μόνος επέμενε πως η Τροία βρισκόταν παραδίπλα από εκεί που έλεγαν όλοι μαζί κουστωδία οι αρχαιολόγοι της εποχής του. Μπορεί να ήταν δύσκολος άνθρωπος αλλά συνήθως οι έντονες προσωπικότητες δεν είναι εύκολοι σύντροφοι για συμβίωση. Η σύζυγός του η Σοφία σίγουρα πέρασε κοντά του έντονες συγκινήσεις μα σε συντροφικό συζυγικό επίπεδο δεν νομίζω πως ευτύχησε η γυναίκα ιδιαίτερα. …Έτσι είναι οι φάροι. Οι περισσότεροι δεν είναι φωτεινοί συνέχεια.
Για την ιστορία, να θυμηθούμε πως και ο Ερρίκος Σλήμαν σε νεαρή ηλικία ακολούθησε τη θάλασσα προσπαθώντας να ξεφύγει από το μπακάλικο στη Γερμανία, όπου δούλευε υπάλληλος, και από μια ζωή με χαμένα όνειρα.

4. Η Βενετία, όταν φαίνεται να χάνει το όνειρό της, ετοιμάζεται να κάνει ένα ταξίδι στη Πελοπόννησο ακολουθώντας τα ίχνη του Σλήμαν. Πέρα από ένα ταξίδι αποχαιρετισμού τι άλλο συμβολίζει αυτό το ταξίδι για την ηρωίδα;
Με το ταξίδι αυτό η Βενετία αποχαιρετάει τη μελλοντική Βενετία όπως την οραματίστηκε και πόθησε. Δεύτερο, αποχαιρετάει τον παλιό της εαυτό που καλοζούσε με ένα ωραίο όνειρο. Τρίτο, αποχαιρετάει το ίνδαλμα Ερρίκος Σλήμαν που την συντρόφεψε ως εκεί και υπήρξε περισσότερο ένας νοερός τρυφερός σύντροφος παρά ένας ξερός μέντορας. Τέταρτο, η Βενετία αποχαιρετάει λίγο τον παππού της ο οποίος το ξεκίνησε όλο αυτό με τις αφηγήσεις του για τον προπάππο του που μετέφερε την στάμνα με τον οίνο του Σλήμαν κατά την επίσκεψη του τελευταίου στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη το 1868, στο πρώτο του, αναγνωριστικό, ταξίδι στην Ελλάδα. Πέμπτο και σημαντικό, όπως όλα τα ταξίδια αποχαιρετισμού είναι ταυτόχρονα ένα ταξίδι καλωσορίσματος, με την έννοια ότι επέστρεψε πίσω μια νέα Βενετία. Απρόσμενα όμως, έκτο, το ταξίδι που θεωρούσε αποχαιρετισμού τής προέκυψε ένα ταξίδι-έκπληξη γιατί έμαθε πράγματα και, κυρίως, επειδή ανακάλυψε τη δύναμή της. Μπορεί να πήρε το βαλιτσάκι της και να έφυγε αλλά δεν ήταν ένα απλό ταξίδι.

5. Πριν ξεκινήσει το ταξίδι της παίρνει από τη γιαγιά της έναν σκισμένο χάρτη, σχεδιασμένο από έναν προγόνο τους, Ενετό χαρτογράφο. Τι συμβολίζει ο χάρτης και τι περιμένει η γιαγιά από την εγγονή δίνοντάς της τον χάρτη;
Ξεχωριστά από όλα τα ολοφάνερα που θα μπορούσαμε να πούμε, ο χάρτης στο «Ακολουθώντας τη γραμμή της θάλασσας» συμβολίζει την συνέχεια. Είναι ένα οπτικό και ευανάγνωστο σύμβολο. Θα μπορούσε να ήταν κάτι άπιαστο, όπως μια παλιά όμορφη ιστορία, αλλά γύρευα κάτι χειροπιαστό που να μπορώ να του προσδώσω μύθο, αίγλη και συγκίνηση. Η κίνηση «πάρε αυτό που σου δίνω» όταν πρόκειται για οικογενειακό κειμήλιο είναι ξεκάθαρη πράξη συνέχειας, είναι κληροδότημα, κάτι που γλιστράει από τη μια γενιά στην επόμενη. Καταλαβαίνετε πως όταν το κειμήλιο αυτό είναι ένας χάρτης τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο σοβαρά. Σε συμβολικό επίπεδο μιλάμε για μια διαδρομή, μια πορεία με σταθμούς και σταυροδρόμια, μια αφετηρία κι έναν προορισμό. Για πολλές εναλλακτικές αφετηρίες και πολλούς εναλλακτικούς προορισμούς. Στον απλωμένο χάρτη βλέπει κανείς καθαρά το όριο της θάλασσας, τη γραμμή πού ξεκινάει ή πού τελειώνει. Ένα τέλος ή μια αρχή. Όπως το δεις. Εμπόδιο ή ελευθερία. Ακόμη, ο χάρτης μάς δείχνει την κατεύθυνση του Βορρά, τον δρόμο του Πολικού Αστέρα.
Προσφέροντας τον χάρτη του Ενετού στην εγγονή της την παραμονή του ταξιδιού της, η Βενέτα ολοκλήρωσε την παρουσία της και οπισθοχωρεί, όπως είδατε στο βιβλίο, στο υποφωτισμένο παρασκήνιο. Το έκανε με αγάπη και από αγάπη. Με τον τρόπο που άλλοι πιστεύουν ότι ένα σταυρουδάκι προσφέρει βέβαιη προστασία, η ηλικιωμένη γυναίκα πίστευε ότι ο χάρτης και ο Ενετός πρόγονος όπως έσωσαν εκείνη, έτσι θα έσωζαν και την εγγονή της. Στη νεότητά της, όταν κινδύνεψε, έζησε μια συναρπαστική εμπειρία χάρη στον προγονικό χάρτη, κι έβλεπε πως ήρθε η ώρα να επαναληφθεί η ιστορία. Είναι ο κύκλος που σας έλεγα πριν κι ότι η ζωή της μιας Βενετίας ακουμπάει στη ζωή της άλλης.

6. Στο νέο σας μυθιστόρημα είδα ότι επιστρέψατε πάλι στην Ιθάκη.
Την ξανάγγιξα και την μύρισα, δεν επέστρεψα. Καμιά μου ηρωίδα δεν πατάει την Ιθάκη. Όλες την έβλεπαν από μακριά, από την απέναντι ακτή της Κεφαλονιάς. Η θέση Καραβόμυλος γι’ αυτό επιλέχτηκε, επειδή ακριβώς είναι απέναντι από το όρος Αετός της Ιθάκης όπου, κατά τον Σλήμαν, βρισκόταν το ανάκτορο του Οδυσσέα και της Πηνελόπης. Αυτό, από μόνο του, είναι ένα εξαιρετικό ξεκίνημα για μια όμορφη ιστορία κι αυτό επιχείρησα να κάνω στο «Ακολουθώντας τη γραμμή της θάλασσας». Ήθελα οι ήρωες του μυθιστορήματος να αντικρίζουν τον Ιδανικό Προορισμό του ανθρώπου κάθε πρωί με το που άνοιγαν το παράθυρό τους.

7. Μια τελευταία ερώτηση: Η γραφή σας στη 2η ενότητα διαφέρει αισθητά. Στην ουσία πρόκειται για άλλο ύφος. Το κάνατε έτσι επειδή ολόκληρη αυτή η ενότητα αποτελεί μια αναδρομή στο παρελθόν, ένα φλας-μπακ που λέμε, ή υπάρχει κάποιος άλλος λόγος;
Ξεκίνησε από αυτό που λέτε. Ολόκληρη η 2η ενότητα μάς μεταφέρει σε προγενέστερο χρόνο και ήθελα να τη διαφοροποιήσω από το σύγχρονο του υπόλοιπου μυθιστορήματος. Έτσι ξεκίνησε αλλά δεν τελείωσε έτσι. Το περιεχόμενο της ενότητας αυτής, τόσο δηλαδή η ιστορία της Βενέτας με τη δραματική φυγή της και την ακόμη δραματικότερη αιτία της φυγής της όσο και η παραμυθένια ιστορία του Ενετού χαρτογράφου του 18ου αιώνα, μου έδωσαν την χρυσή ευκαιρία να γράψω με έναν τρόπο που λαχταρούσα καιρό να κάνω και εδώ, ως ύφος, ταίριαζε περίφημα. Αυτό το χαλαρά ψιλοσουρεαλιστικό που έχει, το πάντρεμα του φανταστικού με το ρεαλιστικό το έχουμε αγαπήσει στην λατινοαμερικάνικη πεζογραφία και ο Έλληνας αναγνώστης, θεωρώ, είναι εξοικειωμένος, πρόθυμος να το δεχτεί και να το χαρεί. Μου βγήκε αγόγγυστα, μου έκανε εντύπωση πόσο φυσιολογικά προέκυψε. Νομίζω πως με βοήθησε η ευκολία μου να κάνω συνειρμούς, η άνεση με την οποία μπορώ και πετάγομαι από εδώ εκεί βλέποντας μια συγγένεια. Στην περίπτωση αυτή, της 2ης ενότητας που αναφέρεστε, τάχα μου βλέποντας μια συγγένεια. Δεν υπάρχει πάντα φανερή σύνδεση. Το χάρηκα πολύ, το διασκέδασα αφάνταστα και έχω την αίσθηση πως στο μέλλον, όταν άμα και αφού έχω κάτι που να του ταιριάζει τόσο πολύ, θα το ξανακάνω. Μεταξύ μας είμαι βέβαιη πως θα το ξανακάνω!

Μια φίλη μού ζήτησε να αναρτήσω ένα απόσπασμα από το "Ακολουθώντας τη γραμμή της θάλασσας" και μια άλλη να της θυμίσω τη περίφημη φωτογραφία της Σοφίας Σλήμαν με τα κοσμήματα που ανακάλυψε ο Ερρίκος Σλήμαν στην Τροία, γνωστά ως Θησαυρός του Πριάμου. Θυμάται τη φωτογραφία, λέει, αλλά αμυδρά. Αχνά. Σκέφτηκα, λοιπόν, να τα παντρέψω. Αναρτώ την φωτογραφία της Σοφίας κι ένα απόσπασμα από το βιβλίο που έχει σχέση με τα κοσμήματα αυτά. Ακολουθεί το απόσπασμα. Σελ. 163. Εδώ, χωρίς παραγράφους.

Εσταζε νερά. Άφηνε κηλίδες νερού στο πέρασμά της. Μπήκε βιαστική στο δωμάτιό της τυλιγμένη με μια πετσέτα τη στιγμή που κάποιος στο ραδιόφωνο αφιέρωνε ένα γλυκανάλατο τραγούδι σε κάποιο κορίτσι. Δεν ήθελε η Βενετία να το ακούσει. Κλείδωσε την πόρτα κι άφησε την πετσέτα να πέσει στο πάτωμα, ύστερα έκλεισε το ραδιόφωνο και άρχισε να ντύνεται μέσα στη σιωπή. Έτσι ήταν καλύτερα. Ακουγόταν μόνο το θρόισμα του ρούχου και στο βάθος, πέρα στη θάλασσα, ο βόμβος της μηχανής μιας βάρκας που ξεμάκραινε. «Πάει Ιθάκη;» αναρωτήθηκε. Ντύθηκε χωρίς να σκέφτεται Ιθάκες. Το μυαλό της ήταν στον Σίμο και στο ταξίδι της στην Πελοπόννησο. Στο ταξίδι της με τον Σλήμαν στην Πελοπόννησο. Στέγνωσε τα μαλλιά της βιαστικά και επιθεώρησε τον εαυτό της στον μεγάλο καθρέφτη της ντουλάπας. Ικανοποιήθηκε. Το μακρύ λευκό φόρεμα ήταν ό,τι έπρεπε για απόψε. «Λίγο νύφη, λίγο φάντασμα…» Κοιτάχτηκε στον καθρέφτη με τον εαυτό της. Φαινόταν παράξενα γαλήνια απόψε, το έβλεπε στο πρόσωπό της· η γαλήνη στα πρόσωπα βγαίνει με γλυκύτητα. Το είδε η Βενετία και σαν οιωνό, η βραδιά που είχαν μπροστά τους με τον Σίμο ότι θα ήταν γλυκιά. Ευχαριστήθηκε, γιατί περίμενε ότι θα ήταν μόνο μια βαριά νύχτα και τίποτε άλλο. Μάζεψε πίσω τα μαλλιά της, να επιδείξει όση περισσότερη γλύκα μπορούσε. Πλησίασε το παράθυρό της και κοίταξε έξω. Μπροστά της ο όρμος τους, η κατσαρόλα, και πιο πέρα το καπάκι, το νησί της Ιθάκης. Ένα ιστιοφόρο διέσχιζε τον όρμο τόσο αργά, που σχεδόν έστεκε πάνω στο νερό ακίνητο. «Για δες! Τι παράξενο! Η θάλασσα έκατσε ακίνητη για να τη διασχίσει», σκέφτηκε. Ήταν βέβαιη ότι θα την περπατούσε το καράβι χωρίς να τη χαράξει, δε θα έμενε το χνάρι του πάνω στη λεία επιδερμίδα της θάλασσας. Το λευκό πανί του ιστιοφόρου, λευκό όσο το φόρεμά της, σαν βέλος έδειχνε προς μια κατεύθυνση. Μπροστά. Έδειχνε σε μια κοπέλα ενδεδυμένη με ιστίο, σε κάποιο παράθυρο στη στεριά, την κατεύθυνση που έπρεπε να πάρει. Η Βενετία άπλωσε το χέρι της κι έκλεισε τα παντζούρια κουφωτά. Έφτιαξε ένα δωμάτιο σε ημίφως. Ένα ιερό που πάνω του έπεφταν βαριές οι σκιές. Γυναικείας θεότητας άβατο. Μιας θεάς που την τραβάει το σκοτάδι. Μελαγχολική ή οργισμένη, πάντως ακόμη γλυκιά, αφού δεν είχε απολέσει τη γλυκύτητα της ήβης. Η Βενετία άνοιξε το κλειδωμένο κουτί από πολύτιμο ξύλο τριανταφυλλιάς. Μέσα είχε φυλαγμένα τα κοσμήματα από την Τροία, τα ωραιότερα από το θησαυρό του Πριάμου. Ψεύτικα, πλαστά, κάλπικα, τι σημασία είχε! Θαμπός στο ημίφως έδειχνε ο φτηνός χρυσός, μα τα μάτια της έλαμψαν από τη δική της φλόγα και τα είδε πολύτιμα. Η ιέρεια έβαλε το χέρι της στο κουτί, τα έκλεισε όλα μαζί στη χούφτα της και τα έφερε κοντά στο πρόσωπό της. Τα κοσμήματα έλαμψαν από τη φλόγα της κοπέλας κι έδειξαν αληθινά. Λαμπερά σαν τα τρωικά χρυσά κοσμήματα, ενώτια και διαδήματα και πόρπες, για τα οποία διηγούνταν ο Ερρίκος Σλήμαν ότι η γυναίκα του η Σοφία τα τύλιξε στη φούστα της όπως ένα νεογέννητο, όταν εκείνος τα έβγαλε από τη γη. Δύο αιώνες πριν, τότε που ξεγέννησε με τα χέρια του τη γη από το θησαυρό της. Την ήξερε καλά αυτή την ιστορία η Βενετία κι ας μην ήταν παρούσα τότε στην Τροία. Εξάλλου, ούτε η Σοφία ήταν παρούσα τότε στην Τροία. Κι ας έλεγε ο Σλήμαν. «Ούτε η Σοφία σου ήταν δίπλα σου, Ερρίκο», είπε η ιέρεια με ανθρώπινη κακία. Η Βενετία άρχισε να στολίζεται με τα κοσμήματα. Να τα φοράει όπως η Σοφία Σλήμαν στην περίφημη φωτογραφία της με το θησαυρό του Πριάμου που έκανε το γύρο του κόσμου κι ακόμη τον κάνει. Χτένισε τα μαλλιά της να μοιάζουν όπως εκείνης στη φωτογραφία κι έβαλε στο κεφάλι της το ίδιο διάδημα με προσοχή. Τελευταία άφησε τα ενώτια. Κοίταξε τον εαυτό της στον καθρέφτη ξανά. Ένα περήφανο κατάρτι με λευκό πανί που δε χάλασε από τα χρόνια, από πολλών αιώνων αέρηδες, στεκόταν σε μιαν ακίνητη σκοτεινή θάλασσα, στο ημίφως που φώτιζε αμυδρά ένας κουφωτός, μισοσβησμένος ήλιος. Ολόγυρα στη Βενετία, πάνω της και δίπλα της, νιφάδες σκόνης αιωρούνταν κι έπεφταν στο έδαφος ηρωικά χορεύοντας, στάχτες από ξεχασμένους ήρωες κι από καύσεις νεκρών που σβήστηκαν με ποταμίσιο νερό από τον ποταμό της Τροίας κι έκτοτε ο αέρας τις μεταφέρει από δω κι από κει σαν γύρη του χρόνου που σπέρνει ζωή. Ως τα σήμερα, ξανά και ξανά κάνουν το γύρο της γης. Περιηγούνται στον σύγχρονο κόσμο με τους ουρανοξύστες και τα αεριωθούμενα, ενθύμια τελετών που έληξαν. Από το παράθυρο το αεράκι τις έφερε ως το δωμάτιο του κοριτσιού, το ραντεβού ήταν για απόψε. Όσο στολιζόταν, μια πνοή, σαν δειλό συγκρατημένο χάδι, ερχόταν και ξαναερχόταν από τη μεριά της Ιθάκης, λες και κάποιος που στεκόταν στο όρος του Αετού, ίσως όρθιος στην ταράτσα του ανακτόρου που δε βρήκε εκεί ο Σλήμαν κι ίσως να μην υπήρχε –η Βενετία δε θα γινόταν αρχαιολόγος για να το μάθει– να φυσούσε προς το μέρος της μαλακά, για να σπρώξει κι όχι να σβήσει, και να τις έστειλε μέχρι σ’ αυτήν. Τούτη ήταν η συμφωνία. Η Βενετία σταμάτησε το στολισμό της μόνον όταν έβαλε το χέρι της στο κουτί και δε βρήκε άλλο κόσμημα μέσα. Έβγαλε το χέρι της, το έφερε στη μύτη και το μύρισε. Ύστερα το έγλειψε ερωτικά κοιτώντας στον καθρέφτη με το μελαγχολικό βλέμμα της Σοφίας Σλήμαν. Τα φίδια της η θεά τα φύλαγε αλλού.

Μια κουβέντα με τη "Θάλασσα"

«Διαμαρτύρομαι!», είπε το νέο βιβλίο και σταύρωσε τα χέρια του. «Θέλω να μου κάνεις ό,τι και στα άλλα σου βιβλία».
Κοιταχτήκαμε με το πρώτο αντίτυπο. Το κρατούσα στα χέρια μου. Μόλις είχα παραλάβει από τον εκδοτικό οίκο την «Θάλασσα». Έτσι λέω χαϊδευτικά, στο σπίτι, το Ακολουθώντας τη γραμμή της θάλασσας. «Πώς ένα τόσο όμορφο βιβλίο βγήκε με τέτοια γλώσσα;», απόρησα εγώ η ίδια που το έγραψα! Σκέφτηκα, λίγο κάπως βεβαιώθηκα, πως ήταν ένα βιβλίο με προσωπικότητα και βαθιά μέσα μου χάρηκα. Έξω, στην επιφάνεια, αναστέναξα με τον θεατρικό τρόπο της Ρέας στο βιβλίο.
Η «Θάλασσα» το πρόσεξε και γέλασε.
«Πρόσεξε καλά», το απείλησα, «γιατί η Δευτέρα δεν ήρθε ακόμα! Ξέρεις πολύ καλά πως αν τα 7.000 αντίτυπα που περιμένουν έτοιμα στις αποθήκες δεν μοιραστούν στα βιβλιοπωλεία, δεν θα φτάσεις στα χέρια των αναγνωστών σου και δεν θα αποκτήσεις φίλους. Μόνο σου θα μείνεις! Σαν καλαμιά στον κάμπο! Να μην με λένε Νοέλ!»
«Αχά!», είπε το βιβλίο και ανακάθισε (!). «Κάτσε μια στιγμή να τα μετρήσω: Μοναξιά, απειλή, αντιπαράθεση, ανεκπλήρωτη επιθυμία, χιουμοράκι. Συμπεριφέρεσαι όπως οι ήρωές σου, το ξέρεις;»
Δάγκασα τη γλώσσα μου. Όπως η Βενετία, η κεντρική ηρωίδα του βιβλίου.
«Όλα αυτά μου είναι γνωστά», συνέχισε ατάραχο, απαθές σαν τον Αποστόλη, τον άντρα της Ρέας. «Ξεχνάς σε ποιον μιλάς; Στο βιβλίο σου! Εγώ ξέρω έως και τι θα γίνει στο τέλος που δεν το λες πουθενά και σε κανέναν.» Γέλασε σχεδόν με αναίδεια. Μια κλίμακα, ένα σκαλάκι παρακάτω από ατόφια αναίδεια. «Ξέρω ‘γω το τέλος, ξέρω ‘γω το τέλος», κορόιδεψε τραγουδιστά.
Δεν του απάντησα. Μόνο αναστέναξα ξανά, τούτη τη φορά όπως η Μπέμπα, μια άλλη ηρωίδα της «Θάλασσας», αυτή που έχει παραδώσει τα όπλα κι αρνείται να το παλέψει έστω λιγάκι.
«Σε λίγο», επανήλθε το βιβλίο δριμύτερο, «να δεις που θα μου αναφέρεις τον Ερρίκο Σλήμαν και τη γυναίκα του! Θα αρχίσεις να μιλάς για αγάπη και την «αγάπη κατά καθήκον» της Σοφίας Σλήμαν. Κόβω το κεφάλι μου!»
Πόσο καλά με ήξερε!
«Τόσο πια πολύ δεν έφυγες από μένα! Για κοίτα παρακάτω την προηγούμενη ανάρτησή σου κι αυτά που έγραφες, πως αναρωτιόσουν πότε τελειώνει ένα βιβλίο; Τι λες τώρα;»
«Βρε χαζό,», μαλάκωσα, «εσένα θα σε πάω και στο Φέισμπουκ! Τώρα έχουμε Φέισμπουκ! Ξεχνάς;»
Το βιβλίο έγειρε το κεφάλι του στο πλάι και με κοίταξε με πλάγιο βλέμμα.
«Τι με κοιτάς έτσι;» ρώτησα.
«Σκέφτομαι! …Αναρωτιέμαι με ποια ηρωίδα μου μοιάζεις περισσότερο. Με την Ρέα, με τη Βενετία ή με την γιαγιά της τη Βενέτα; Μήπως με τη Μπέμπα ή μήπως, Θεούλη μου, μοιάζεις στην Ζαμπία; Σαν τον μίμο κοπιάρεις τις ομιλίες τους και με μπερδεύεις!»
«Έλα, αγάπη μου. Κάτσε λίγο φρόνιμο. Κάνε υπομονή. Τη Δευτέρα θα βγεις!»